مشتقات نفتی چیست؟
همان‌طور که می‌دانید نفت عنوان یک ماده معدنی بوده که مانند دیگر مواد معدنی از سنگ‌ها تولید شده است. به این محصول روغن معدنی نیز گفته می‌شود. مشتقات نفتی در واقع خروجی یک پالایشگاه چاه نفت به شمار می‌روند. چراکه پالایشگاه‌ها به طور معمول از هر بشکه نفت خامی که فراوری می‌نمایند، طیفی وسیع از دیگر محصولات را نیز به دست می‌آورند. در این مقاله برخی از مشتقات نفتی را معرفی خواهیم کرد.
حلال ۴۰۲ و حلال ۵۰۲
حلال ۴۰۲ یا وایت اسپریت یکی از مشتقات نفتی محسوب شده و مخلوطی از هیدروکربن‌های پارافینی است. در فرایند ساخت رنگ‌های حلال از این عنصر استفاده می‌کنند. این ماده در آب محلول نبوده و حلال استخراجی، رقیق کننده‌ای مناسب برای رنگ، از بین برنده چربی‌ها و… است. یکی دیگر از انواع مشتقات نفتی حلال ۵۰۲ بوده که از آن در رنگ سازی و ساخت انواع هیدروکربن‌های تولیدی و… استفاده می‌کنند.
وایت اسپریت و کروسین (نفت سفید)
نفت سفید، نام نوعی سوخت هیدروکربنی و مایع بوده که از نفت خام به دست می‌آید. از نفت سفید به منظور تأمین سوخت هواپیماها و یا منازل مسکونی و خانه‌ها استفاده می‌کنند و برخی از انواع با کیفیت‌تر و تصفیه شده آن را برای تأمین سوخت موشک به کار می‌گیرند.
از نفت سفید و یا وایت اسپریت و کروسین می‌توان به عنوان ماده پاک کننده و یا حلال نیز استفاده کرد. از آن جایی که این ماده نسبت به بنزین خطرات آتش سوزی بسیار کمتری دارد، بنابراین در بسیاری از موارد از آن به عنوان خنک کننده در فرآیند تولید برخی از فلزات نیز استفاده می‌کنند.
نفتا سبک
نفتا به طور کلی به برخی از سوخت‌های مایع و هیدروکربنی گفته می‌شود که از خاصیت فراریت بسیار بالایی برخوردار شده و میزان اشتعال پذیری بالایی هم دارند. در حالت معمول در برج تقطیر پالایش نفت خام، نفتا در میان گازهای سبک و نفت سفید جای می‌گیرد.
نفتا سبک مصارف و کاربردهای بسیار فراوانی در صنایع مختلف دارد. با این حال مصرف و کاربرد اصلی آن در صنایع پتروشیمی و شیمیایی است. در این صنایع از این ماده برای تولید حلال‌ها، رقیق کننده‌ها، مواد اولیه تولید پلاستیک و… استفاده می‌شود.
از سوی دیگر در فرآیند تولید بنزین با اکتان‌های مختلف نیز می‌توان از این محصول استفاده کرد. نفتا سبک در دمای حدود ۳۰ تا ۹۰ درجه به نقطه جوش خود خواهد رسید و ساختار مولکولی آن ۵ کربنه و یا ۶ کربنه است.
گازوئیل
گازوئیل، عنوان یکی دیگر از مشتقات نفتی است که از آن به عنوان سوخت دیزل نیز یاد می‌کنند. این مایع قابل اشتعال بوده و سوخت اصلی و مهم موتورهای دیزلی به شمار می‌رود در حالت معمول این ماده از تقطیر جزء به جزء نفت خام به وجود می‌آید.
از آن جایی که وجود موتورهای دیزلی برای تمامی صنایع ضرورت دارد، بنابراین گازوئیل نیز عنصری بسیار پرکاربرد در صنعت بوده و می‌توان از آن در ساخت و ساز، دریا، معدن، موتورهای صنعتی ژنراتورها و… استفاده کرد.
هیدروکربن سبک و سنگین
هیدروکربن سبک به برخی از ترکیبات آلی گفته می‌شود که از کربن و هیدروژن به وجود آمده‌اند. این ترکیبات را می‌توان در ۲ دسته اصلی آروماتیک و آلیفاتیک جای داد.
لازم به ذکر است که در فرآیند تولید هیدروکربنها، برخی از نمک‌ها و یا اسیدها به وجود خواهند آمد. پس از جداسازی این مواد، هیدروکربنها را می‌توان در ۲ دسته اصلی جای داد که عبارتند از هیدروکربن سبک و هیدروکربن سنگین.
هیدروکربن‌های سبک از ترکیبات نفتی و مواد قابل اشتعال از قبیل مایعات گازی، بوتیل استات، برش سبک نفت و… به وجود می‌آیند. از آن جایی که بخش عمده نفت استخراج شده در کشور از نوع سنگین بوده و صادرات آن‌ها دشوار است و از سوی دیگر هیدروکربن سنگین، از چگالی و گرانروی بالایی برخوردار بوده و مشکل حمل و نقل نیز دارد تبدیل هیدروکربن سنگین به سبک حائز اهمیت اساسی است.
میعانات گازی و بنزین با اکتان‌های مختلف، اوره صنعتی
ارائه مطالبی در زمینه میعانات گازی و بنزین با اکتان‌های مختلف و اوره صنعتی، موضوع این نوشتار است. در ابتدا به مبحث میعانات گازی خواهیم پرداخت و پس از آن به ارائه مطالبی در مورد بنزین با اکتان‌های مختلف و سپس اوره صنعتی می‌پردازیم.
میعانات گازی
همان‌طور که می‌دانید میعانات در حالت معمول از پنتان و یا هیدروکربن‌های سنگین‌تر به وجود آمده‌اند و شامل اندکی گوگرد نیز هستند. در بیشتر موارد میعانات گازی بدون فلزات یافت شده و شاید نیمی از آن‌ها را نفتا تشکیل داده باشد.
میعانات برای حفظ حالت مایع خود نیاز به شرایط ویژه‌ای ندارند و می‌توان آن‌ها را با استفاده از روش‌های مختلفی به نفت سفید، بنزین، سوخت جت و… تبدیل کرد. این محصولات ارزش بسیار بالایی داشته و برای صادرات بسیار مهم و مؤثرند. به نحوی که حجم بسیار بالایی از صادرات کنونی را به خود اختصاص داده‌اند.
بنزین و اکتان‌های مختلف آن
بنزین نام ماده و عنصری شناخته شده و معروف برای تمامی افراد است. اما شاید همه افراد در مورد اکتان بنزین اطلاعات کافی نداشته باشند. اکتان بنزین با نام اختصاری ON به نمایش درآمده و توانایی سوخت را در زمان احتراق در سیلندر یک خودرو نشان می‌دهد.
هر چه این عدد بالاتر باشد تحمل بیشتر سوخت در برابر فشار را به نمایش درخواهد آورد. شاخص اکتان در بنزین برای سوخت خودروها موضوع بسیار حائز اهمیتی بوده و تأثیر بسیار بالایی بر نحوه عملکرد خودروها دارد.
همان‌طور که می‌دانید موتور اتومبیل‌ها به نحوی طراحی و تولید شده‌اند که برای عملکرد مناسب خود به ترکیب سوخت و هوا نیاز دارند تا در زمان احتراق روشن شوند. هرچه اندازه سوخت مورد استفاده در یک اتومبیل تراکم پذیری بالاتری داشته باشد، احتراق موتورهای بنزینی هم مؤثرتر و مناسب‌تر خواهد بود.
در شرایطی که عدد اکتان در سوخت مصرفی خودروی شما رقم پایینی باشد، ضرباتی به موتور وارد خواهد شد و لذا شمعک‌ها بیش از حد مورد نیاز گرم شده و باعث فرسایش سطح محفظه احتراق خواهند شد. این موضوع عملکرد و نحوه کار خودرو را تحت تأثیر قرار داده و آن را ناکارآمد می‌کند. به همین دلیل و به منظور پیشگیری از آسیب دیدگی خودرو و موتور آن باید از بنزین‌های با اکتان بالا استفاده کنید.
